Шуши мирев культура - Культура обско-угорских народов

Ма тәняӆ эвенк мир кӑт нє пиӆа вәтаӊа йисум. Ӆын Москва хон воша «Увӑс мўв тащӑт» вән мӑӊхӑтӆа юхтыйӆсӑӊӑн па щӑта вєрум пурмӑсӆаӆ ванӆтӑсӊӑн па тынысӊӑн. Ӆын Хабаровской мўв Тугуро-Чумиканской район Тором кәртӑн сєма питсӑӊӑн па єнумсӑӊӑн. 

Щимӑщ әмӑщ па хурамӑӊ ясӊӑт хәӆсум ма, хән Пуӆӊавӑт вошн Ямал мўвн округ шуши мир культура хотн «Нӛрум мўв ӆыӆ» мўвтєӆ мирӑт мӑӊхӑтӑӆн рәпатам щирн тәняӆ ӆўӊӑн айкеӆӑт ӑкӑттыя ӊхсум. Щи пурайн ма арсыр хӑннєхуятӑт пиӆа вәйтантыйӆсум па путрємӑсум. Ӆыв кўтєӆн мӑнєма Дарья Ивановна Озелова-Чугаевская ӆикмӑс.

Лыпӑт тыӆӑщ 9-мит хӑтӆӑн Ёмвошн «Хӑтӆ» Ас-угорской театр хотн «Ваньщавӑт мирхот» нємпи мӑӊхӑтӆ вәс. Щит щӑта якты-ариты нєӊӊӑн Татьяна Огнёва па Юлия Яркина пӑта вєрсы. Тӑм ванӑн ӆын сєма питум хӑтӆӑн постӑсӊӑн, 45 оӆа йисӊӑн.

Мирхота ӆын пиӆа­на рәпитты ёх, ӆә­хӑсӆаӆ, рәт ёхӆаӆ юхӑтсӑт, мєт м па хошум ясӊӑт лупсӑт, ӆыӆӑӊ ӑня лыптӑт мойӆӑсӑт. Ӆын Нуви сӑӊ­хум район Ваньщавӑт кәртӑн єнумсӑӊӑн, щӑта ӑшкола етшуптӑсӊӑн, щӑӆ­та Ёмвоша вәнӆтыйӆты юхӑтсӑӊӑн, вуӆаӊ нєпек ёша павӑтмӑн пийн Ас-угорской театра рәпитты юхӑтсӑӊӑн па ин вәнты тӑта щи рәпитӆӑӊӑн. 

Йиӊк «кавӑрӆ» –
Ай хопие мӑнӆ!
Ай питы вўра шәшмӑӆ!

Тәп еӆӆы!
Хӑнтэт па вухаӆят
Кўтэӆн кӑсӆӑт:
Хуйтат мєт ӛрӑӊӑт,
Каркамӑт па щомӑӊӑт!

Кӑсты ёх так нумӑсн вәӆӆӑт,
Вєва ӑн вман ӆовӑӆӆӑт!
Тәп ай хоп йиӆ па
Юхи хӑщум тӑхия вўратӆ.
Щит кашӑӊ хуят хән хошӆ?! 
 

Тӑм арӑӊ-путрӑӊ хӑнты нє Раиса Александровна Конева пиӆа ма нємасыя вәйтантыйӆ­сум па мкєм хўв путрємӑсум Муши вошн Ӆорвош районӑн, хән «Ма Ӆорвош мўвєм» мӑӊ­хӑтӆ районэӆ ӆуваттыйн вән кәщайн ӆэщӑтыйӆса.

- Раиса Александровна, нӑӊ оӆӊе­нӑн мӑтты айкеӆ Ёмвош округев газе­тая ин тўва?

Щи оӆӑӊӑн мўӊ, етнхот вантты юхтум ёх, уша вєрсўв. Ас нопӑтты тыӆӑщ 30-мит хӑтӆӑн округ мир творчества хотн «Нарӑсты вєра вәнӆтӑты ӑшкола» хуща ӊхты няврємӑт, айӆат па вән хуятӑт ванӆтӑсӑт, муй щирн тӑм вәнӆтум оӆ мӑр ӆыв саӊквылтапн, нарӑс хн, тор сапӆ хн Андрей Александрович Ангашуповн, Артём Григорьевич Гришкинӑн, Григорий Николаевич Сайнаховӑн, Алексей Васильевич Бахтияровӑн, Каллистрат Петрович Лончаковӑн, Владимир Иванович Юдинӑн хӑншум нарӑсты сўвӑт юнтты вәнӆтыйӆсӑт.

Мєт сыры тӑм ӑшко­ла кәща хә Алексей Рещиков ястӑс:

Увӑс мир имет катра йис вўш эвӑӆт сыр-сыр вєрӑт вєрты хошсӑт. Ӆыв веӆпӑсӆӑсӑт, ӆєтут кавӑртсӑт, ёнтӑссӑт, хурамӑӊ пурмӑсӑт вєрсӑт па па сыр-сыр вєрӑт тәсӑт. Тӑм вєрӑта ӆыв ай пура вўш эвӑӆт вәнӆтӑсыйт. Интӑм имета ӑн мосӆ хошум пўнӑӊ сухӑт ёнтты, щит вєрӆӑт тәп щи нєӊӑт, хуйтат ай кәртӑтн па вәнт шушетн вәӆӆӑт. 

Тӑм йисн имет муӆты­кєм мӑӊхӑтӆӑта муй па ванӆтупсэта ты­ныты пӑта хурамӑӊ рна­сӑт, щӑшкан сӑхӑт, сӑхӑт, пур­кет па вейт ёнтӆӑт, сє­вум вейт, посӑт тыйӆӑт, сӑк эвӑӆт рнас иӆ тӑхет таӆ­ӆӑт па тўрӆопсӑт сэвӆӑт. 

Муй щирн па хуты «Тыӆӑщ поры» Югра мўвев ӆуваттыйн постӑты питса, щи вєр пӑта тӑта мосвӑнӑн нємасыя «Торум Маа» йис пурмӑсӑт шавиты хотэвн  научной рәпатнека вәӆты нє Наталья Евгеньевна Краснопеева (Новьюхова) пиӆа вәйтантыйӆсум па путрємӑсум. 

- Наталья Евгеньевна, муй щирн «Тыӆӑщ поры» йис вўш эвӑӆт мўӊ хуятӆўв вєрсӑт па хуты тӑм йисн округ мўвев ӆуваттыйн ӆўв шуши мирӑтн постӑӆы?

Увӑс мирев йис вәӆупсыйн вухаӆь ёх па хӑнтэт йис нумӑсн тухӆӑӊ войт вєра ар митра, ар пищ тӑйӆӑт. Тӑм мўв мирев йис ясӑӊӑн, йис путрӑтн, йис арӑтн иса пўш тухӆӑӊ войт пойкщуман вәӆӆӑт. Йис ёхӆўвн ӆыв «тухӆӑӊ войта», «тухӆӑӊ ар сота» аӆьщӑсыйт. Арӑт па моньщӑт хуща ӆыв «Тухӆӑӊ ар сот, кўрӑӊ ар сот», «Рахӆа шашпи тухӆӑӊ ар сот», «Хӑтӆ суй єтты пєлкиевна вәӆты тухӆӑӊ ари сот, нәмӑӆта ӆатты тухӆӑӊ ари сот» па па ар щира арисайт-путӑртсайт.

Щимӑщ нєм кӑсупсы тӑйс, мӑта ут тәняӆ мўӊ редакцияев ӆэщӑтӑс. Тӑмхӑтӆ мўӊ нынӑна, няврємӑт, нын ӆуват эвет-пухӑт оӆӑӊӑн хӑншӆўв. Ӆыв айтєӆн йис путрӑт, моньщӑт хәӆӑнт­ты па хурӑт хӑншты мосман тӑйӆӑт. Кӑсман ӆыв нух питсӑт.

6-12 оӆ ӆуват нух пи­тум няврємӑт:
1-мит тӑхи – Лев Суль­манов, Ёмвош;
2-мит тӑхи – Лев Горлов, Мегион вош;
3-мит тӑхи – Кирилл Плеханов Ёмвош.